Malatya Turgut Özal Üniversitesi Kayısı ve Kayısı Ürünleri Geliştirme Uygulama ve Araştırma Merkezinin 12 Nisan 2025 tarihinde yaşanan Zirai Don olayına ilişkin bilgilendirme raporu yayımlandı.
Sadece Malatya ili ekonomisine katkılarıyla değil aynı zamanda Türkiye'nin en çok ihracat getirisine sahip ürünlerinden birisi olan kayısı üreticiliğinin de zirai dondan en fazla etkilenen ürün olduğu değerlendirilen raporda oluşan zararın, ekonomik ve agronomik yönleriyle değerlendirilebilmesi için belirli bir sürenin geçmesi gerektiği ifade edilmiştir. Malatya Turgut Özal Üniversitesi Kayısı Ürünleri Geliştirme Uygulama ve Araştırma Merkezi ile Ziraat Fakültesinden alanında yetkin akademisyenlerin önümüzdeki günlerde zirai don sonrası ekonomik sonuçları, bahçe ve ağaç bakımı, ile zirai mücadele konularında çiftçilerimize ve sektör paydaşlarına bilgilendirme faaliyeti gerçekleştirileceği bildirildi.
Genel Değerlendirme
Ülkemizde görülen, dünya genelinde milyarlarca insanın yaşamını bastığı iklimlerin yanı sıra gıda güvencesini sağlayan yağışlar olmuştur. Bununla birlikte birtakım afetler, yağmur, karla karışık ve su baskınlığı şeklinde kendini göstermiş, doğal afetler de insan sağlığını ve sosyal refahını tehdit etmiştir. Ülkemizin özellikle İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde kar ve soğuk hava dalgası, bölgelerdeki tarımsal üretimi olumsuz etkilemiş ve genellikle ciddi ekonomik kayıplara yol açan bir doğal afettir. Bu olay, özellikle hassas ürün desenine sahip bölgelerde, örneğin Malatya gibi kayısının ve türevleri ürünlerin yetiştirildiği alanlarda üreticileri zor durumda bırakmıştır. Aslında bu ekonomik baskılarla birlikte, geleneksel tarımsal sistemler üzerinde etkileri görülmüştür.
Türkiye'nin geniş bir bölümünde 12-13 Nisan 2025 tarihlerinde aralıklarla devam etmesi ve kuvvetli ve orta kuvvette gerçekleşen kar yağışı ile birlikte görülen aşırı soğuklar birçok ilimizin tarımsal üretim alanlarında ve meyve bahçelerinde zirai don zararına neden olmuştur.
Meteorolojik Değerlendirme
Kışın son noktalarını koyan soğuklar baharın ilk sıcak günleri üzerine bölgemize alçak basınç merkeziyle 9 Nisan 2025 Çarşamba gününden itibaren yağışlı havanın etkisine girmiştir. Yağışların zaman zaman kuvvetli yağmur şeklinde devam ettiği Malatya, Elazığ (Baskil, Ağın, Keban), Kahramanmaraş (Elbistan) ve Sivas (Gürün) illerinde 11.04.2025 Cuma günü ve gecesi karla karışık yağmur ve kar yağışı olarak devam etmiştir. Bu yağışlar ve devamında kar örtüsü ile birlikte gelen aşırı soğuklar tüm yurtta olduğu gibi ilimizde de etkili olmuştur. İlimizde gece en düşük sıcaklık 12.04.2025 Cumartesi günü saat 03.00 ile 06.00 arasında -4.8 °C ile -2.3 °C arasında gerçekleşmiştir.
Özellikle 11 Nisan Cuma ve 12 Nisan Cumartesi günü sabah saat 04.00 e kadar devam eden ve ilimizin tamamına yakınında etkili olan kuvvetli kar yağışı ve devamında gelen 03.00 ile 06.00 arası olan aşırı soğuklar neden olarak ilimizdeki kayısı ve diğer meyve türlerinin çiçeklenme döneminde yaşanmıştır. Aşırı soğukların neden olduğu don olayı 12 Nisan 2025 tarihi itibari ile ilimizde yer yer karla kaplanan sıvı örtü nedeniyle ciddi zararlar gözlemlenmiştir. Bu zarar özellikle yüksek kesimler başta olmak üzere rakıma, yöneye ve hava akımına göre farklılıklar göstermektedir.
Don olayının şiddeti, süresi ve gerçekleştiği fenolojik dönem, zararın boyutunu doğrudan etkilemektedir. Ayrıca sisli ve rüzgarlı hava, sıcaklığın donma noktası altına düşmesini engelleyerek don riskini azaltmaktadır. Don olayının çiçeklenme veya küçük meyve döneminde meydana gelmesi durumunda, meyve gözleri ve çiçekler zarar görerek ürün kaybına yol açabilmektedir. Gözlemlerimiz ilimizde kayısı ağaçlarının çiçeklenme döneminde yaşanan bu don olayının tomurcukların büyük ölçüde zarar gördüğünü ve yüksek bir ürün kaybı beklentisi oluşturduğunu ortaya koymaktadır. Bu durum, Malatya ekonomisi için büyük önem taşıyan kayısı üretiminde ciddi bir risk oluşturmaktadır. Zirai don olayının etkilerini azaltmak ve üreticilerimizi desteklemek amacıyla ilgili kurumlar tarafından gerekli çalışmaların yapılması ve desteklemelerin sağlanması büyük önem taşımaktadır. Üreticilerimizin bu zorlu süreçte yanında olduğumuzu belirtir, yaşanan bu doğal afet nedeniyle tüm üreticilerimize geçmiş olsun dileklerimizi iletiriz. Merkezimiz tarafından zirai don olayının etkileri ve sonuçları hakkında ilerleyen günlerde detaylı bilgilendirme raporu hazırlanacaktır.
Zirai don riski devam etmektedir.
Yapılan araziden oluşan meteorolojik istasyon 2025 yılı bahçe fenolojisinde büyük ölçüde farklılıklar yaşandığını piyasa fiyatlarında önemli değişiklikler göstereceği açıkça göstermektedir.
Tarım ve Orman Bakanlığı ekipleri tarafından gerçekleştirilen zarar tespit çalışmaları devam etmektedir. Ancak ilk tespitler, önceki yıllara göre meyve gözlerinin don olayından etkilendiğini, ancak bu sefer bir TARSİM sigortasıyla karşılaştırılamayacak kadar düşük olduğunu göstermektedir.
